डस्या डायरीम खाँचल रिगिविगी पन्ह्वा

सुशील चौधरी
डस्या हर साल आइठ कुवाँर ओ काटिकम । असौंक डस्या कुवाँर ओ काटिकम रह । जिउँरा कुवाँरम ढैक काटिक पहिला अठ्वारक टिका लगागिल । असौं फे डस्यकक रमझमम साँस्कृतिक विमर्श कैगिल, कुछ साहित्यिक ओ साँस्कृतिक कामम लागमिल कैक । आढा डर्जन जटिक सामाजिक ओ साँस्कृतिक बखेरीम परगा डर्ना मौका मिलल, डस्यक रमझमम । उ बखेरीम असौक डस्या म्वार मनम और छन्डिक बस्या बजाइल । उहमार, असौंक डस्या विशेष हुइल म्वारलाग डस्यक डायरीम रिगिविगी पन्ह्वा खाँचगिल महा चहकार से । यि छुटीमुटी लेखम उह भावनात्मक रंग शब्दम उटार चाहटुँ ।

डस्या आघ म्वार लिखल सलिमा भुरभुरा रहर रिलिज हुइना सल्ला रह मुले आइ निस्याकल । डस्या लस्क्याइलम डविंगके काम कैगिल । सलिमा डविंगके ऐतिहासिक काम फे कैगिल । मै आपन जवानीम हिन्दी सलिमाके अम्मली रहनुँ । नेपालगन्जक लक्ष्मि चलचित्र मन्दीरम कट्ठ्याक सलिमा हेर्नु ठेकान नैहो । पाछ, बागेश्वरी ओ सृष्टि हलम फे बेढ्क हेरगिल सलिमा । कबुकाल ट असिन लागठ, मै सलिमाले बनल मनै हुइटुँ । सलिमा ह्यार ब्याला असिन लाग, हिरो हिरोनी ओ कलाकारहुक्र कट्रा ठुन्यारसे लम्मा लम्मा संवाद ब्वाल कसिक सेक्ठ । अप्पन्हे सलिमा बनाक संवादके डविंग कर मिली कना परिकल्पना भर मै निकर्ल रनहुँ । उ डिन फे आइल म्वार लौव लौझी अबसर बन्क । कानम माइक्रोफोन लगाक, सुटिंगके चल्ना बौनी बरवार स्क्रीनम हेर्क बौनीसंग बोल मिलाक ब्वाल पर्ना । ह्यार ब्याला महा लिरौसी, मुले करब्याला बौनी खिचैना सेफे अरबर ओ मिहिन । ज्याजसिन हुइलसे फे, कैगिल भलमन । पहिला सलिमा के पहिला डविंग, पहिला कलाकारके परिचय बनागिल ।

काठमण्डुकम गइल छ बरससे लग्ढार हुइटी रलक ठुम्रार साहित्यिक बखेरी, कीर्तिपुरम पौली डार मिलल । मैगर गोचा सर्वहारी कहाँ छोरहीं, माहौल बनाक छोर्ल । हर महिनक अन्तिम अठ्वारक शनिच्रक डिन बिहानक ठीक ८ बजे हुइना बखेरी, डस्यक मार आघ ढैगिल, उहमार मै बखेरीक भाग ह्वाए पैनुँ । गोचा सर्वहरीक डेराघरम सुरुहुइलक साहित्यिक बखेरीके सठ्सट्ठीऔ श्रृखला गुलजार हुइल । आजकाल कीर्तिपुरक बरघर सीतारम चौधरीक बरघर रेस्टुरेन्ट, पाँगा दोबाटोम बखेरी हुइभिर्लक रलक । त्रिभुवन विश्वविद्यालयक अंगनाम रलक बालकुमारी खाजाघरम लम्मा समयसम चलल, मै काठमण्डु छ्वारल पाछ, बरघर रेस्टुरेन्टम जम्कल बा बखेरी । म्वार भाग्य जो कही, उ डिन, मिस्टर ओ मिस थारु के प्रतियोगीहुक्र विशेष सहभागी रलह । उ माहौलम, मै छोटमोट बाट ढर्ना औसर पैनुँ । मै सौन्दर्यक बारेम आपन विचार ढर्नुं । मनै सौन्दर्यानुरागी हुइलक मार सुन्दरताके मानक बनक परठ । बाहिरी सौन्दर्य ओ भित्री आत्मिक सौन्दर्य डुनु बरोबर हुइलक मनै बास्तविक सुन्दर रठ । खासकेक भित्री सौन्दर्य मुख्य बाट हो । युवाहुक्र लिजेन्डरी अगुवा करपर्ना सुझाव डुनु । सौभाग्यले साहित्यकार ओ पत्रकार छविलाल कोपिला बर्का पहुना रलह कलसे सर्वहारी गोचा घरगोस्या रलह । युवाहुकन्हक अन्ह्वारम रलक उर्जा ओ चमक डेख्क थारु समाजके भावी चित्र चहकार ओ फट्कारहुइनाम आस जागल । अपान अहोरात्र मेहनटले बनागिल साहित्यक बखेरी राजधानीक बौद्धिक बहसके अंगना बन्टीगैलकम महा खुशी लागल ।

काठमण्डुसे घुमबेर नेपालक मजा मध्येक एक होमस्टे नवलपरासीक अमलटारी होमस्टेम बसेरा पर्ना मौका मिलल । चाक्कर ओ सफा डगर, एक्कमेरिक घर, थारु, बोटे ओ मुसहर बस्तीम रहल होमस्टे आर्थिक, सामाजिक ओ साँस्कृतिक केन्द्र बन्टीगैलक पटा मिलल । होमस्टेक मेनेजर धनीराम गुरौसे अफ्यइना मौका मिलल । भाग्यले हुकाहार होमस्टेम जो बैठ्ना बनल रह । बर्दियाके डल्ला होमस्टे, बाँकेके गाभर भ्याली होमस्टे, कैलालीक भादा होमस्टे जासेक्लक हुइलकमा लौवपन खोज्ना काम कर्नु । व्यवस्थित साँस्कृतिक हल, उपहार घर ओ संगरलक सहकारी संस्था मही आकर्षित करल । सामूहीकताहन खास कार्यशैली बनागिल होमस्टे गइल पाँच बरसम गाउँक चेतना, आर्थिक ो साँस्कृतिक विकासम तरक्की करल डेख्नुँ । मेनेजर धनिराम गुरौके अन्सार पाँच बरस पहिल सबसे पिछरल गाउँक परिचय बैनलक गाउँ अमलटाँरी आज लहलह लहलह हल्कटी रलक अबस्थाम बा । ल्वाभ लग्टिक प्रगति हेर्क आपन गाउँम फे कुछ कर सेक्जाइठ की कनाअस लागल ।

घरओर कुम्नाक्रमम दांगम रलक थारु पत्रकार संघक वार्षिक साधरणसभाम पत्रकार संघरियनसे उक्वारभ्याँट कर्ना मौका मिलल । आम संचारम थारु पत्रकारन्के पहुँच ओ मुद्धा उठानके सवालम टिक्खर बहस कैगिल । क्षमता विकास, समन्वय ओ सहकार्य कर्ना प्रतिवद्धता सहित सम्मेलन वराइल । थारु समुदायमसे मुलधारक ओ मोफसलम, प्रिन्ट ओ डिजिटल, भिडिओ ओ अडियो सब क्षेत्रम उपस्थिति डेख्क चम्पन लागल । थारु इतिहास लेखन, भाषा ओ साहित्यके विकासम बल पुग्नाम आस जागल ।

अट्रकेल नाहोक थारु कल्याणकारिणी सभा, दांग शाखाके आयोजनाम डस्या मिलन कार्यक्रमम पहुनक रुपम रहपागिल । थारु सस्कृति जोगैना ओ गोडमेल ओ छिनफटक कर्ना विषयम बहस कैगिल । थारुहुक्र नेपालके तराई ओ भित्री तराईक मुल आदिवासी जाति हुइलक मार थारुन्के विकास विना नेपालके विकास असम्भव रलक बाट ढर्टी संस्थागत प्रयास करपर्ना बाट ढर्नुँ । थारु पहिचान अलक पहिचान नाहोक मिश्रित बान्की रलक बाट फे सुनैनुँ । प्रकृतिपुजक थारुहुक्र प्रकृतिके संरक्षकफे रलक बटइनु ।

बहुट बरस पाछ दांग थारुन्के मुलथलो म परगा डवाइ पाक महा चम्पन लागल । अग्रज लेखक महेश चौधरीहन भ्यांट कर घोराही गाउँम पुगबेला, वहाँ सराढ पुज बैवांग गैसेक्लकमार गालामार निमिलल । बाटबाटम पटा मिलल कि घोराही गाउँ संकटापन्न अवस्थाम बा । घोराही बजारक मोटुम रलक थारु गाउँ घोराही आपन अस्तिथ्वक अन्तिम साँस फेर्टी बा । बर बर आलिसान महल बन्टी ढिरढिर घोराही गाउँहन आपन बाहुपासम लेक लिल्ना प्रयास कर्टी बा । वहाँके रैथाने थारुहुक्र आर्थिक प्रगति कैक ओसिन हुइट ट ठिक्क रह, मुले बाट और बा । घोरही बजारके सम्पन्नतासे सामना कर नासेक्क विस्थापन हुुइना क्रमम बाट । जौन गाउँक नाउँम घोराही उप महानगरपालिका बनल, उह गाउँमसे थारुहुक्र रखेट्जाइट । यि विकासके नियमित प्रक्रिया हो की नियति ? घोराही सौभाग्यले थारु मेयर नरुलाल थारु पैल बा, नगरपालिकाके सीमान्तिकृत वर्गके उत्थान कर्ना कुछु योजना लन्ठ की कना आस फे कर्ल बाट सुन मिलल । घोराही गाउँ विकास ओ सम्पन्नताके मार विस्थापनम पर्लक गाउँक एकठो प्रतिनिधि गाउँ हो । असिन हजारौ घोराहीहुक्र महा साँसट्के साँस फेर्टीबाट । कसिक सेक्जाई असिन कुरुप विकासके रुप फ्यार कैक म्वार मन टनटनाइ भिरल बा ।

हर बरस जस्टक असौं फे म्वार गाउँ मंजोरबस्तीम डस्यक शुभकामना लेना डेना क्रमम साँस्कृतिक झंकार कार्यक्रम हुइल । भैया बाबुहुक्र ठुम्रार प्रस्तुति कर्ल । तीन दसकसे लग्ढार हुइटी रलक साँस्कृतिक अभियान असौंफे जगमगाइल । मंजोरबस्ती होक हो की हरेक मनै कलाकार । साँस्कृतिक केन्द्रक रुपम विकास कर्ना सोच आकुर भोग्लार होक आइल । सख्या ओ लट्ठहवा नाचक छुनछुन ओ ठ्याक ठुकले गाउँ चैनार हुइल । गाउँ बैठ भिर्लक ड्वास रह म्वार लाग । लौव पुस्ता हुकहन् ताते कराइ पैलकम आनन्दानुभूति हुइल ।
बर्दियक बेलभारम बर्किमार लोकगाथा गायन ओ प्रवचन

बेलभार गाउँ बर्दिया जिल्लाके लौव पहिचान बनैटी रलक गाउँ हो । सशस्त्र द्धन्द्धम बेलभार क्रान्तिकारी योद्धा जर्मैना गाउँक रुपम चिन्हजाए कलसे आजकाल ठुम्रार साँस्कृतिक गतिविधि कर्ना साँस्कृतिक केन्द्रक रुपम विकसित हुइटी बा । लौव पुस्ताके युवाओ उ जिम्मेवारी उठैटी बाट । अजय जी भागिराम सामाजिक अगुवाई कर्टीबाट कलसे सुदीन साँस्कृतिक मोर्चा सम्हल्ल बाट कालिराम रीता फे सारथी बनलबाट गोचाली परिवारमसे। जनयुद्धम बर्दियाके सबसे ढ्याउरनक शहादत ८ जन डेलक गाउँ फे हो बेलभार । उहमार शहीद पार्क फे बनागिल बा । असौक डस्याम महा ऐतिहासिक कामके जिम्मेवारी पुरा करल, बेलभार । गोचाली परिवारसे गोचाली भिर्क डस्यक राज टिकक डिन २०७५ कात्तिक २ गतेक डिन, बर्किमार लोक गाथा गायन ओ प्रवचन करल । उ बखेरीक पहुनाके पग्या पर्ना मौका मिलल महि फे । बारबर्दियाके नगरप्रमुख दुर्गाबाहादुर थारु कवीर , वडाध्यक्ष अजयअ ो महटवा लगायतके सातजहन पग्या पराक मर्जाट कर्टी राजटिका सुरु हुइल । संगसंग बह्वा खलक माइकम झुम्टी बर्किमार गिट गाइट । ओहोर बठ्न्याओ मेर्रीम झौ झौं नाचट । लर्का पर्का अंगनाम ख्यालट । पट्नी पहाँट टिका लगुइया लगाइट । सुस्सुइया सु सु कैक सुस्वाइट । असिन लाग टह की दंगिशरण गणराज्यके अंगनाम साँस्कृतिक उत्सव चलल बा । ओट्रा मैगर ओ चैनारक हर्षोउल्लासमय वातावरणम सक्कु गतिविधि डेख्कम मही लागल थारु समाजम कसिन हिरगर विस्वास बाट्न आपन साँस्कृतिक सभ्यता पर । असिन लोक गाथाके मंचन रचैना काम अभियानक रुपम लैजाइपर्ना लागल । बेलभार गाउँक डिहल सम्मानके रिन टिर सेक्जाइ कि नाई मन मन सोच्नुँ । भिडियोग्राफर सरम भाई सक्कु गतिविधिक भिडिओम क्याप्चर फे कर्ल, पक्कफे उ वृत्तचित्र थारु लोकसंस्कृतिक संरक्षणम बरवार योगदान डि । पुरान गोचालीक भाषा ओ संस्कृतिक विकासके अभियान लौव गोचाली शिरोधार्य कलर जसिन फे महसुस हुइल । महि लागल मै वकालत कर्टी अ‍ैलक साँस्कृतिक जागरण अभियानक गोरपासुक निरन्तरता हुइल यी श्रृखला । जंगर आयोजकन् ढक्यक ढक्या मैया ओ मर्जाट बा ।

संवृद्ध नेपाल सुखी नेपाली कना नाराके साथ नेपाल सरकार काम कर्टी बा । ढिल हाली आपन लक्ष्य अवस्य पाइ सरकार, मुले बहुजातीय बहुभाषिक ओ बहु साँस्कृतिक समाजके समावेशी विकास कर्ना नीति ओ कार्यक्रम निबनट्सम सक्कु नेपाली खुशी भर हुइ निसेकहीँ । होमस्टे चलाइकलाग ओ लोकगाथा बाचकलाग ठोरबहुट सरकारी सहयोग रलक पटा मिलल जौन क्रम बहर्टी पर्ना जरुरत बा । संस्कृतिहन अर्थोपर्जनसे ज्वारक लाग सरकारी, गैरसरकारी ओ व्यवयासीन्के ओर्से योजनावद्ध प्रयास फे वट्रह आबश्यक बा, असिन विचार रिगविगाइल म्वार मानसपटल म ।

Leave a Reply

Your email address will not be published.