साहित्य अभ्यासमुखी ओ बिश्लेषनात्मक हुइना जरुर बा : डेमनडौरा [थारु भाषा]

जंग्रार साहित्यिक बखेरी संस्था पाछक समयम बहुट चर्चाम अइलक संस्था हो। यी संस्थाके नेपालसे बिडेसम शाखा विस्तार कैगिल बा। खासकैख ठर्या (युवा) हुकन थारु साहित्यम जागुरुक बनैटि आइल बा। यि सस्थाके यिह पुस १ ओ २ गते बर्दियाके राजापुरम भब्य रुपम बारसिक उट्सव मनैनाम जुटल बा। यी उट्सवम बिडेसम बैस्ना थारु साहित्यकार ठेसेलेक काठमाण्डुम बैस्ना वरिष्ठ थारु साहित्यकार, चितवन जिल्लासे कञ्चनपुर जिल्लासमके थारु सष्ट्रा, साहित्यप्रेमी, साहित्यकार हुकन्हक जमघट हुइटि बा। उह बारसिक् उट्सवक सामा–जामा कसिक हुइटि बा ओ जंग्रार साहित्यिक बखेरीक विषयम जंग्रार साहित्यि बखेरीक केन्द्रीय अध्यक्ष सोम डेमनडौरासे सन्तोष दहित क बीचम करल बातचित प्रस्तुट बा।

जंग्रार साहित्यिक बखेरीके बारेम डान्चे बट्वाडी न?
जंग्रार साहित्यिक बखेरी थारु भाषा साहित्यक् लाग वकालत कर्ना ओ अभियान कर्ना युवन्हँक् संस्था हो। याकर जरम् २०६८ पुष १ व २ गटे हुइलक हो। बर्दियाक ठाकुरद्धाराम मोहन थारु जीक् थारु होमम २ डिनिक ठाकुरद्धारा साहित्यक् बखेरीक आयोजना कर्गिल् रह। उहँसे याकर जरम हुइलक हो। स्थापना कालठेसे यि संस्था थारु भासा ओ साहित्यक लाग कैयांैमेरिक अभियान चलैटि बा। सामाजिक सञ्जाल, स्काइप मार्फट फे युवा साहित्यकारन् थारु साहित्यक बारेम जागरुग बनैटि बा। गाउँ–गाउँम जाक उहाँक अवस्था अध्ययन कर्ना ओ उह गाउँमक् अवस्ठाक बारेम साहित्य लेखन कैक शैक्षिक जागरण ओ सचेतनामुलक साहित्य बाचन कर्टि आइल् बा। आब्बसम् हेर्ना हो कलसे ६० से बहुट कार्यक्रम कैसेक्ल बा। बखेरीम भाषिक शुद्धता, मौलिक रचना, थारु समुदायक धर्म, धर्मग्रन्थक चर्चा, कठा लेखन लगायटक बिषयम छलफल हुइटि आइल् बा। यि अभियान बल्गर बनैटि जंग्रार साहित्यिक बखेरी डिउली संयुक्त गजल संग्रह, जेउनास संयुक्त गजल संग्रह, पस्नक पन्ह्वा संयुक्त गजल संग्रह, मैयक पहुँरा संयुक्त गजल संग्रह ओ बालिका जीक् ‘जीवनका बक्र रेखाहरु’ कना निबन्ध संग्रह प्रकाशन करसेक्ल बा। आब हल्कोरा मुक्तक संग्रह ओ ठाकुर अकेला जी्क ‘बौनि गजल संग्रह’ प्रकाशनक लाग जुटल अवस्थाम बा। ओस्टक नेपालक १६ ठो एफएम से ‘ल्वाह्रल मन रेडियो कार्यक्रम’ प्रशारण हुइटि आइल् बा ओ डुठो अनलाईनम फे सुन सेक्जाइठ्।
ओसहँक साउदी अरेबीया, मलेशीया ओ भारतक मुम्बईम शाखा गठन हुइल् बा। यि शाखा गठन हुइल् पाछ बिडेसक बैस्टि रलक युवा सर्जकहुँक्र थारु साहिट्यक लाग बरवार भूमिका खेल्टि आइल् बा। हुँकहन थारु साहित्ययक लाग हौस्यैटि आइल् बा।

याकर शाखा कौन–कौन जिल्लाम विस्तार हुइल बा?
चितवनक कुमार अभागी कना भाई म्वार रेडियो कार्यक्रमसे बरा प्रभावित रल्ह। हमार अभियान फेसबुकसे स्काइपसम् उँचाई लिहल्। फलस्वरुप साउदी अरेबीयाम कुमार चौधरीक प्रयासम रामचन्द्र चौधरीक संयोजकत्वम २०७१ बैशाख १९ गते तदनुसार २ मे २०१४ म ६ सदस्यी साउदी अरेबीया शाखा समिति गठन हुइल्। मलेशीयाम लाछु डंगौराक संयोकत्वम २०७१ बैशाख २८ गते तदनुसार ११ मे २०१४ म १० सदस्यीय मलेशीया शाखा समिति गठन हुइल्। भारतक मुम्बईम कैलालीक तुलाराम सनमक संयोकत्वम २०७१ जेठ ४ गते तदनुसार १८ मे २०१४ मा ७ सदस्यीय मुम्बई शाखा गठन हुइल्। पाछ बर्दियाक क्षेत्रम अनुराग सायरक संयोजकत्वम ओ कैलालीक मध्यवर्ति क्षेत्रम बिरेन्द्र जलनक संयोजकत्वम उपशाखा फे गठन हुइल्। बर्दियाक उपशाखा केन्द्र से मर्ज कैगिल् ओ कैलालीक उपशाखा भर सुटल् अवस्थाम बा।

जंग्रार साहित्यिक बखेरीके बारसिक् उट्सब असौं भब्य रुपम मनैटि बाटि। याकर सामा–जामा कहासम जुटल ट?
सामा–जामा महा गझिन ओ खन्गर से हुइटि बा। डेसभर्क थारु साहित्यकार ओ गैर थारु साहित्यकार हुँकहन् जुटैना योजना बा। उह अन्सार हम्र तयारीम जुटल् बाटि। जंग्रार साहित्यिक बखेरीक अभियानम जुटल् ओ मन डिहल् संघर्यन हरेक मेरिक जिम्मेवारी डेगैल बा। उह अन्सार उहाँ हुँक्र किऊ टेन्ट साउन्ड, किऊ कबिटा जुझिक जुझा, किऊ स्टेम व्यवस्थापन, पहुना व्यवस्थापन, भन्सा लगायटक जिम्मेवारीक टौगरसे लागल् बाट। छुट्ट मेरिक ब्यानर, थारु झाँकि, साहिट्यबाचन ओ गिट फे गा जैना हुइलक ओर्से समय ब्यवस्थापनक लाग फे ओट्र कसरट हुइटि बा।

उट्सवके सामा ओ प्रचारप्रसार ट ब्यापक बा। कसिख मनैना तयारीम बाटि ?
५ औं बार्सिक उट्सबम साहित्यकारन् बरवार टिउह्वारक स्वाड आए कैक ब्यापक टयारि कर्टि बाटि। कार्यक्रमम बरिष्ठ साहित्यकार तथा पत्रकार कृष्णराज सर्बहारी, लेखक तथा गीटकार सुशील चौधरी, लेखिका बालिका चौधरी, रेडियो प्रस्तोता सेभेन्द्र कुसुम्या ओ गायक दर्पण कुसुम्या हँ सम्मान कर्ना बा। ओसहँक थारु समुदायम थारु ढर्मक बारेम आभिन फे मजासे जानकारी निहुइलक ओर्से गुर्बाबा ओ गुर्बाबक जर्मौटीक बारेम चर्चा कर्ना बा। कबिटा जुझिकजुझा, साँस्कृटिक झाँकि, आधुनिक नाच, साहित्यार ओ गायककारन् क खन्गर प्रस्टुटि बा। वसहँक ३ जहन् पुरस्कृट फे कर्जिना बा। यि टिउह्वार मनाइक लाग बाहर बिडेसम रलक सर्जक हुँकन्हँक बरवार सहयोग रलक ओर्से उहाँहुँकन प्रसंसा पत्र डेना, हुँकन्हँक शुभकामना भिडियो डेखैना फे योजना बा। यि कार्यक्रमक स्टेजम केल १८३६ क त् आकारम रहि। साउण्ड सिष्टमक ८ से ज्याडा डिजे स्पिकर लगैना योजना बनागैल् बा।

याकर मुख्य आकर्षण का–का बा ट?
डेसभरिक थारु साहिट्यकारन्क थारु साहित्यक् बाचन, थारु आधुनिक गायककारन्क प्रस्तूति, साँस्कृतिक झाँकि, गुर्बाबा ओ गुर्बाबक जल्मौटि याकर खास–खास लल्चावन ओ। डेसभररिक थारु अग्रजहुँकन्हँक सहभागिता ओ बरवार आकर्षण हो।

डुइडिनसम बारसिक उट्सव मनैटि बाटि। डुइ–डुइडिन मनैना जरुर का रह, कि कुछु लौव योजना बनैना फे बा कि?
खास कार्यक्रम एक डिन हो। कार्यक्रम एकडिन केल ओ छोटि डिन रलक ओर्से ठनिक झट्ट शुरु कर्ना योजना हो टा कि सक्कु कार्यक्रम निम्जाई सेकि। उहमार डेरिक पहुना हुँक्र सुकक् डिन सन्झ्या जो पुगपर्ना मेरिक समय तालिका बनागैल् बा। सुकक् राट सँग बैस्ना हुइलक् ओर्से ऊ सन्झ्यक कार्यक्रमक खाका बनागैल् बा। सन्झ्या जुन् जंग्रार साहित्यिक बखेरीक पाँच बर्सम कर्लक उपलब्धी ओ आगामी डिन्क लाग सुझाब बिटोर्ना योजना बनैल बाटी। ओसहँक बिड्यास से गजलकारन् शुभकामना भिडियो पठैल बाट, उहिंका फे डेखा जैना कार्यक्रम बा।
उह डिन कैलालीम हुइजैटि रलक साहित्यिक मेला २ क फे छलफल हुइना हुई। सँग–सँग जंग्रार साहित्यिक बखेरीक आगामी योजना ओ रणनीति फे तयार हुई सेकी।

आबक समयम ठर्या (युवा) पुस्टाम मैया प्रेमक बहुट साहिट्य सिर्जना करल डेख पर्ठा। बास्तम साहित्य कना चिज मैया प्रेमकेलम सिमित बा ट?
सुरुवाटि साहित्य मैया प्रेमक हुइना स्वभाविक हो। उहिंका सिख्नौटि साहित्य कलसे फे फरक निपरी। उहफे यिह जो साहित्य हो कनाभर नि हो। मैया प्रेम आधार हो। केन्द्र हो। जहाँसे हरेक चिजक शुरुवाट हुइठ्। उहफे साहित्यम मैया प्रेम केल रहठ् कना नि हो। पाछक अवस्थाम, ढ्यार जसिन सर्जक हुँक्र गजल ओ मुक्तक्क प्रभाब पर्लक ओर्से स्वाभाविक रुपम मैया प्रेम हाबि होजैठिन्।
यी एकठो संस्कार फे हो। यि संस्कार संस्कृतिहँ टुर निसेक्ना, बड्ल निसेक्ना ओ परिमार्जन कर निचहना ओ निसेक्ना हमार कम्जोरी हो। लेखन शैली ओ शब्द संयोजनम ढ्यान निपुगाई सेक्ना अउर भारी समस्या हो। स्वाझ मै टुहिन मैया कर्ठुं कना हो लजरसे मैया ब्यक्त करल् फरक फरक वजन रहठ्। मैया कर्ठु कटि घरिम मैयक प्रादुर्भाव निहुइठ्। मैया फिलिंग हो। यि फिलिंग हँ हम्र साहित्यम ठाह्र ब्यक्त कर्ना अभ्यास बा। लरम, मौलार ओ रस्गर टरिकाले बेल्सना चाही। उहमार फे हमार थारु साहित्यम मैया प्रेमक प्रसंग ढ्यार डेख्ठी। यदि एकठो ठर्वा आपन जन्नीहँ हर कामम महत्व डिहठ्, हर पिरा बुझ्क व्यबहार करठ् ओ आपन मुटुहस् मानठ् कलसे मै हुकहिन कट्रा मैया कर्ठु कैक लिख पर्ना जरुरी निरहठ्। बयान कर्ना से फे ब्यबहार झल्कना शब्द बेल्सना आवश्यक बा।

अप्नक विचारम खासक कैख थारुन्हक् साहित्यक कसिन हुई पर्ना आबस्यक डेख्ठि?
यि बरा गम्हिर सवाल हो। हम्र थारु साहित्यकारन् संख्यात्मक हुई सेक्लि। साहित्यहँ छिपाई निसेक्ठुइटि आभिन्। जंग्रार साहित्यिक बखेरीक जरम् पाछ कैलालीम छिट्कल, जिउगर ओ हिरगर आइल्। काठमाण्डुम ठुम्रार जर्मल्। दाङ हर्चाली अभियान बह्राइल्। वाकर पाछ साहित्यकारन् बुइल् से अँराइल् जर्मल। उहफे हम्र सक्कुहन टिकाई निसेक्ली। वाकर कारण हो हम्र समाजक ऐना बन निसेक्लि। उह जोस चह्रल ब्याला मैया प्रेमक सवाल उठाक हौस पुगा डर्ली। हमार हमाज आब्ब कठ्ठे बा वाकर अध्ययन, बिश्लेषण कर निसेक्ली। समाजम भिज्ना ओ उहिंका उप्पर उठैना मेरिक सचेटनामुलक साहित्य आवस्यकता अन्सार डिह निस्याकठुइटी। यिह जो सब्से बरवार समस्या हो।

ड्वासर कारण, हम्र हमारठे रहल् थारु लोक साहित्यक उठान ओ उहिंसे सिख निस्याकठुइटी। उहमार, आब्बक जरुरी काम कलक हम्र हमार समाज, डेसहँ बुझ्ना ओ उहिंका जस्काटस् उटर्ना ओ भबिस्य डेख्नामेरिक साहित्य लिख्ना जरुरी बा। याकर लाग ट हम्र हमार टेक्ना ठाऊँ, उठ्ना ठाऊँ चिन्ह स्याक परल्। अउरक साहित्य फे पह्र परल्। तुलनात्मक अध्ययनक बानीक विकास कर परल्। समालोचनात्मक अभ्यास ओ संस्कृति बह्राई परल्। गजल ओ मुक्तक जसिन जोसहा सिर्जना केल नाई कि समाजक सज्ज तस्बिर छर्लंग डेखमिल्ना कबिटा, बट्कोही, निबन्ध, नाटक ओ उपन्यास बिधाम फे कलम चलाई पर्ना जरुरी बा।
साहित्य बयानमुखीसे फे अनुभवगम्य, अभ्यासमुखी ओ बिश्लेषनात्मक् हुइना जरुर बा। आब्बसम् क हमार थारु साहित्यम गजल केल लि सिखैना कि वाकर भिट्टर कौन सवाल रना यि बुझ पर्ना बा। काफिया ओ रदिफ हँ केल मिलाक गजल निम्जैना कि लैला मझ्नुक प्रेमहँ महसुस कर्ना। हम्र कौनो मेरिक बयान कर्ना से फे बयान कर्ना मेरिक ओ मनैन्हँक दिल छुना, अभ्यास कर्ना मेरिक साहित्य लिख्ना जरुरी बा। आब्बक समाजक जटिलता ओ परिस्थिति जस्काटस् उटर्ना ओ उहिंका समाधानक डगर खोज्ना मेरिक हुइना जरुरी बा।

ओरौनिम कुछु कह पर्ना बा कि?
खास ट नि हो। ढ्यार चिज सिमोटगैल बा कनाहस् लागटा। भासा फे पहचिानक खुँटा ओ बल्गर आधार हो। याकर संरक्षण, संबर्द्धन ओ विकासक संग–संग हमार थरुहट क्षेत्रम सरकारी कामकाजक भासाक रुपम स्थापित कर्ना जरुरी बा। याकर लाग साहिटि्यक कार्यक्रम बहाना ओ उपाय हो। असिन कार्यक्रमक वकालत कलक आपन पहिचान ओ भासा स्थापित कर्ना हो। यि जंग्रार साहित्यिक बखेरीक केल कार्यक्रम नि हो। थारु भासा साहित्यहँ मैया करुइया, थारु साहित्यह बचाई चहुइया, थारु हुइटुँ कैक जिय चहुइया सक्कुन्हँक कार्यक्रम हो। असिन कार्यक्रम डेसहँ गर्ब कर्ना ठाऊँ रहठ्। ओ ओरौनिम जंग्रार साहित्यक बखेरीके बारेम ओ म्वार विचार ढर्ना मौका डेलकम नया युगवोध दैनिक पत्रिकाह ओ अप्नह मुरि–मुरि धन्यवाद बा।

Leave a Reply

Your email address will not be published.